যদি কোনো বিষয় আছে যিয়ে অৰ্থনৈতিক ইতিহাসত বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিছে, তেন্তে সেয়া হ'ল ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ আৰু জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ । আধুনিক পুঁজিবাদী বিকাশৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ে শ্ৰমিকৰ niveau de vie কেনেকৈ উন্নতি বা হ্ৰাসৰ সূচনা কৰিছিল, সেই বিষয়টোক কেন্দ্ৰ কৰি তীব্ৰ শৈক্ষিক বিতৰ্কৰ সৃষ্টি হৈছে (Voth, 2004)। হবছবামৰ দৰে মাৰ্ক্সবাদী ইতিহাসবিদসকলে যুক্তি দিছিল যে ইংলেণ্ডৰ ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ প্ৰথম শতিকাত মূলতঃ দীঘলীয়া কামৰ সময়, কাৰখানাত অতিমাত্ৰা ভিৰ আৰু পুঁজি আৰু শ্ৰমিকৰ মাজত অধিক বৈষম্যৰ বাবে বিধ্বংসী অনাময় পৰিস্থিতিৰ বাবে শ্ৰমিক শ্ৰেণীয়ে জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ কোনো উন্নতি দেখা নাপালে . কিন্তু কিছুমান অৰ্থনৈতিক ইতিহাসবিদে ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত প্ৰভাৱৰ বিষয়ে অধিক আশাবাদী দৃষ্টিভংগী গ্ৰহণ কৰিছে আৰু আয়ৰ বিকল্প সূচকৰ জৰিয়তে বাস্তৱিক মজুৰিৰ স্তৰৰ তাৰতম্য আনকি কল্যাণৰ পৰিৱৰ্তনকো জুখি সেইবোৰৰ উন্নতি প্ৰদৰ্শন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . ১৯৭০ চনৰ পৰা জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ পৰিমাপ হিচাপে আয়ক শিক্ষাবিদ্যাত যথেষ্ট সমালোচনা কৰা হৈছে , মূলতঃ আয় কেৱল কল্যাণৰ বাবে এটা ইনপুট আৰু নিজেই এটা আউটপুট নহয়, ইয়াৰ হ্ৰাস পোৱা প্ৰান্তীয় উপযোগিতাই ইয়াত অপৰিহাৰ্য ভূমিকা পালন কৰে বিকল্প সূচকসমূহক অধিক প্ৰাসংগিকতা প্ৰদান কৰা। ক্লাইমেট্ৰিক্সৰ উদ্ভাৱন আৰু ইয়াৰ লগত অৰ্থনৈতিক ইতিহাসৰ গৱেষণা কৌশলৰ অভিযোজন কেন্দ্ৰলৈ আনিছিল১৭৬০-১৮৩০ চনৰ গড় উচ্চতা ৩.৩ চে.মি., ১৬৭.৪ চে.মি.ৰ পৰা ১৭০.৭ চে.মি.লৈ বৃদ্ধি পায়, তাৰ পিছত ১৬৫.৩ চে.মি সেনাৰ নমুনা বা সাধাৰণ ঐতিহাসিক তথ্যৰ অভাৱৰ সৈতে সম্পৰ্কিত ট্ৰাংকেচন সমস্যা স্থায়ী হৈ থাকে, যাৰ বাবে তেওঁ কোনো দৃঢ় সিদ্ধান্ত নৃতত্ত্ববিজ্ঞানৰ তথ্যৰ পৰা নিৰ্দিষ্ট হিচাপে উপস্থাপন নকৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়। চিনিৰেলা (২০০৮)ৰ দৰে আন লেখকসকলে সমগ্ৰ সময়ছোৱাত পুষ্টিৰ অৱস্থা হ্ৰাস পোৱা বুলি বিবেচনা কৰে, যিটো মজুৰিৰ হাৰৰ সম্পৰ্কত খাদ্যৰ মূল্য বৃদ্ধিৰ ধাৰাটোৰ সৈতে সামঞ্জস্যপূৰ্ণ। বিশ্লেষণ কৰা সময়ছোৱাৰ প্ৰথমাৰ্ধত বিশেষকৈ ১৭৫০ চনৰ পৰা ১৮০০ চনলৈকে খাদ্য সামগ্ৰীৰ মূল্যৰ ধাৰা তীব্ৰভাৱে বৃদ্ধি পায়, লগতে কৃষি শ্ৰমিকৰ প্ৰকৃত মজুৰি হ্ৰাস পায়। চিনিৰেলাই (২০০৮) আন লেখকসকলক বিকল্প ব্যাখ্যা আগবঢ়াইছে। তেওঁৰ বাবে ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ ৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ত ব্ৰিটিছ জনসংখ্যাৰ পুষ্টিৰ অৱস্থা নিৰ্ণয় কৰাত মুকলি পথাৰসমূহৰ সংসদীয় ঘেৰাও অতি প্ৰাসংগিক ভূমিকা পালন কৰিছিল। ঘেৰাওৰ লগতে বৰ্ধিত জনসংখ্যা আৰু নগৰায়নৰ প্ৰক্ৰিয়াই খাদ্যৰ মূল্যৰ কুখ্যাত মুদ্ৰাস্ফীতিৰ সৃষ্টি কৰিছিল, ইয়াৰ কাৰণ আছিল এই ঘেৰাওৰ ফলত হোৱা সাধাৰণ অধিকাৰ আৰু আবণ্টন হেৰুৱা, যাৰ প্ৰত্যক্ষ পৰিণতি কৃষিযোগ্য মাটিৰ মূল্যৰ ওপৰত পৰিছিল, যাৰ ফলত ইয়াৰ সৃষ্টি হৈছিলএই প্ৰভাৱ ঘেঁহুৰ দামলৈ বৃদ্ধি কৰি অনুবাদ কৰি কৃষি শ্ৰমিকসকলক মজুৰিৰ ওপৰত অধিক নিৰ্ভৰশীল আৰু খাদ্যৰ মূল্যৰ তাৰতম্যৰ প্ৰতি অধিক সংবেদনশীল কৰি তোলা। এইদৰে আমি সেই সময়ত নেট পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ অৱনতি ঘটাটোক মাটিৰ আৱৰণৰ অন্তৰ্জাতীয় পৰিণতি হিচাপে ল’ব পাৰিলোঁহেঁতেন। ইয়াৰ উপৰিও কুটিৰ উদ্যোগৰ অৱনতিক পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ অৱনতিৰ এক কাষৰীয়া কাৰণ হিচাপে আঙুলিয়াই দিয়া হৈছে, ৫০%তকৈ অধিক জনসংখ্যা চহৰৰ কেন্দ্ৰত বাস কৰে, যিয়ে প্ৰত্যক্ষভাৱে খাদ্যৰ নিম্নমানৰ, উচ্চ মূল্য আৰু অত্যন্ত কম মাত্ৰালৈ পৰিণত হয় অনাময় ব্যৱস্থাৰ; এই সকলোবোৰ বৃদ্ধি আৰু উন্নয়নৰ অপমান। চিনিৰেলা (২০০৮), সেয়েহে এই সিদ্ধান্তত উপনীত হয় যে ওপৰত উল্লেখ কৰা সকলো প্ৰমাণৰ সৈতে তেওঁ উপস্থাপন কৰা উচ্চতাৰ ধাৰাটোৱে ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ সময়ত শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ বিষয়ে নিৰাশাবাদী দৃষ্টিভংগীক শক্তিশালী কৰাত অৰিহণা যোগায়।
এটা বিকল্প ক্ষেত্ৰ ব্ৰিটেইনৰ ফ্লেণ্ডাৰছৰ, যিটো ডেবৰা অক্সলি আৰু ইউট ডেপাউৱে (২০১৯) অধ্যয়ন কৰিছে, মই আগতে বুজাই দিয়াৰ দৰে। তেওঁলোকৰ গৱেষণা পত্ৰখনত তেওঁলোকে দেখুৱাইছে যে ফ্লেমিছ অৰ্থনীতিত (১৮৪৬-১৮৪৯ আৰু ১৮৫৩-১৮৫৬) প্ৰভাৱ পেলোৱা দুটা সংকটৰ অস্তিত্বৰ অৰ্থ হ’ল যে সংকটৰ সময়ত যৌৱনকালত উপনীত হোৱাৰ উচ্চতাৰ ওপৰত প্ৰভাৱৰ অনুসন্ধান কৰিবলৈ উচ্চতাৰ কাৰাগাৰৰ তথ্য ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি, আৰু ই কেনেকৈ প্ৰাপ্তবয়স্কৰ উচ্চতাৰ ওপৰত নেট পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ ওপৰত অপমানৰ প্ৰভাৱৰ অধিক সঠিক পৰিমাপ। ৰ কাৰাগাৰত গড় পুৰুষৰ উচ্চতা১৮০০ চনৰ আশে-পাশে ব্ৰুজৰ উচ্চতা আছিল ১৬৭.৫ চে.মি., ১৮৭৫ চনত একে আছিল, দুবছৰৰ ভিতৰত গড় উচ্চতা হ্ৰাস পাইছিল, যিটো মন্দাৱস্থাৰ সময়ছোৱাত উল্লেখযোগ্য আছিল। ১৮৪০ চনৰ পিছৰ দশকৰ আশে-পাশে জন্মগ্ৰহণ কৰাসকলৰ বাবে যৌৱনকালত (দুটা মন্দাৱস্থাৰ পিছৰ সময়ছোৱাত (দুটা মন্দাৱস্থাৰ পিছৰ সময়ছোৱাত) জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড ভাল হোৱা যেন লাগে, জনমূৰি জিডিপিৰ পৰিৱৰ্তনৰ লগে লগে এই প্ৰজন্মৰ বাবে গড় উচ্চতা বৃদ্ধি পাইছে। এইবোৰ ১৮৩৮ চনত জন্মগ্ৰহণ কৰা বন্দীসকলৰ সৈতে একেবাৰে বিপৰীতমুখী হৈয়ে আছে, যিসকলে ১৮৪৬ চনত আঠ বছৰ আৰু ১৮৫৩ চনত পোন্ধৰ বছৰ সম্পূৰ্ণ কৰিছিল, প্ৰথম সংকটৰ সময়ত চাৰিটা বৃদ্ধি পোৱা বছৰ কটায় আৰু দ্বিতীয় সংকটৰ সময়ত কিশোৰ-কিশোৰীৰ বৃদ্ধিত প্ৰৱেশ কৰিছিল, এইটোৱেই তেওঁলোকৰ কাৰণ
সামৰণিত, আমি এই কথাত একমত হ'ব পাৰো যে নৃতাত্ত্বিক সাহিত্যত আলোচনা কৰা মূল বিষয়সমূহ আধুনিক অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ প্ৰক্ৰিয়াটো বুজিবলৈ অত্যন্ত প্ৰাসংগিক আৰু... জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ । কিন্তু উচ্চতাৰ সাহিত্যই এনে উৎসৰ ওপৰত বহু পৰিমাণে নিৰ্ভৰ কৰিছে যিয়ে গুৰুতৰ নমুনা পক্ষপাতিত্বক নিৰ্বাচিত নমুনা সংগ্ৰহৰ ৰূপ হিচাপে উপস্থাপন কৰে। গতিকে, যদি আমি “ঔদ্যোগীকৰণ প্ৰহেলিকা”টো কঠিনভাৱে উন্মোচন কৰিব বিচাৰো, তেন্তে আমি নমুনা নিৰ্বাচন প্ৰক্ৰিয়াৰ পৰিণতিৰ বিষয়ে সচেতন হোৱা উচিত আৰু তথ্য বিশ্লেষণ কৰাৰ সময়ত তেওঁলোকৰ বাবে সংশোধন ব্যৱস্থাৰ প্ৰৱৰ্তন কৰা উচিত। ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ প্ৰভাৱৰ ওপৰত বিতৰ্ক...জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড সম্ভৱতঃ বহু দশকলৈকে চলি থাকিব, মূলতঃ কাৰণ সেই সময়ত জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ উন্নতি আৰু অৱনতি দুয়োটাৰে প্ৰমাণ পোৱা গৈছে। কিন্তু যদি আমি বিচাৰো যে নৃতত্ত্ববিজ্ঞানৰ প্ৰমাণে কেইবাটাও অজ্ঞাত কথা পৰিষ্কাৰ কৰাত কঠিনভাৱে অৰিহণা যোগাব, তেন্তে গৱেষকসকলে মনত ৰাখিব লাগিব যে নমুনা নিৰ্বাচনৰ পক্ষপাতিত্বই সিদ্ধান্ত আৰু ব্যাখ্যাত কেনে প্ৰভাৱ পেলায়।
উল্লেখ:
<০>-ভোথ, এইচ.-জে.(২০০৪)। আৰ ফ্লাউড আৰু পি জনছন, সম্পাদক, দি কেম্ব্ৰিজ ইকনমিক হিষ্ট্ৰী অৱ মডাৰ্ণ ব্ৰিটেইনত “লিভিং ষ্টেণ্ডাৰ্ডছ এণ্ড দ্য আৰ্বান এনভাইৰনমেণ্ট”। কেম্ব্ৰিজ, কেম্ব্ৰিজ ইউনিভাৰ্চিটি প্ৰেছ। ১: ২৬৮-২৯৪<৫><০>-ইউউট, ডি আৰু ডি অক্সলে (২০১৪)। “টডলাৰ, কিশোৰ-কিশোৰী, আৰু টাৰ্মিনেল হাইট: পুৰুষ প্ৰাপ্তবয়স্ক আকাৰৰ বাবে যৌৱনকালৰ গুৰুত্ব, ফ্লেণ্ডাৰছ, ১৮০০-৭৬।” অৰ্থনৈতিক ইতিহাস পৰ্যালোচনা,72, 3 (2019), পৃ. 925-952.-বোডেনহৰ্ণ, এইচ, টি.ডব্লিউ.গুইনানে আৰু টি.এ.ম্ৰ’জ (2017)। “নমুনা-নিৰ্বাচন পক্ষপাতিত্ব আৰু উদ্যোগীকৰণৰ প্ৰহেলিকা।” জাৰ্নেল অৱ ইকনমিক হিষ্ট্ৰী 77(1): 171-207.
-অক্সলি আৰু হ'ৰেল (2009), “মেজাৰিং মিছেৰী: বডি ভৰ, এজিং এণ্ড লিংগ বৈষম্য ভিক্টোৰিয়ান লণ্ডনত”, এক্সপ্ল'ৰেচনছ ইন ইকনমিক হিষ্ট্ৰী, ৪৬ (১), পৃষ্ঠা ৯৩-১১৯<৫><০>-চিনিৰেলা, এফ. “আশাবাদী নে নিৰাশাবাদী? ব্ৰিটেইনত পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ পুনৰ বিবেচনা, ১৭৪০–১৮৬৫।” ইউৰোপিয়ান ৰিভিউ অৱ ইকনমিক হিষ্ট্ৰী 12(3): 325-354.
See_also: মীন ৰাশি কিয় এনেকুৱা?যদি আপুনি The Great Debate: Living Standards ৰ সৈতে মিল থকা আন প্ৰবন্ধ জানিব বিচাৰেসমগ্ৰ ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ ৰ সময়ছোৱাত আপুনি অন্য .
শ্ৰেণীটো চাব পাৰেজীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ধাৰা প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ মূল্যৱান সম্পদ হিচাপে নৃতত্ত্ববিজ্ঞানৰ প্ৰমাণ মঞ্চ (Voth, 2004)। কেইবাটাও অধ্যয়নে উচ্চতাক নিকা পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ পৰিমাপ হিচাপে আৰু জন্মৰ পৰা ২৫ বছৰ বয়সলৈকে জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ সৈতে ঘনিষ্ঠভাৱে জড়িত চলক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছে, ১৭৫০ চনৰ পৰা ১৮৫০ চনলৈকে শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড বিশ্লেষণ কৰাৰ প্ৰয়াসত, যিটোক প্ৰথম বুলি ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি বীৰিৎশ ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ শতিকাৰ। কিন্তু দশক দশক ধৰি গৱেষণাৰ পাছতো এই বিশ্লেষণসমূহৰ পৰা পোৱা সিদ্ধান্ত যথেষ্ট পৃথক। যদিও মূল উদ্দেশ্য আছিল নৃতাত্ত্বিক প্ৰমাণৰ বিশ্লেষণৰ জৰিয়তে জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ধাৰা বিশ্লেষণ কৰিবলৈ নিৰ্ভৰযোগ্য কৌশল নিৰ্মাণ কৰা, তথাপিও ইয়াৰ দ্বাৰা কেইবাটাও ত্ৰুটি আৰু অসামঞ্জস্যৰ সৃষ্টি হোৱা বুলি প্ৰমাণিত হৈছে, মূলতঃ সেই যুগৰ পৰা উপলব্ধ দুৰ্লভ, পক্ষপাতমূলক আৰু কেতিয়াবা অসামঞ্জস্যপূৰ্ণ তথ্যৰ বাবে। এই প্ৰমাণৰ পৰা সিদ্ধান্তসমূহ শক্তিশালী নহ'লেও, যদি তথ্যৰ কেইবাটাও পক্ষপাতিত্বৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি আৰু আধুনিক তথ্য বিশ্লেষণ কৌশল ৰূপায়ণ কৰি বিশ্লেষণ কৰা হয়, তথ্য শৃংখলাক অধিক সামঞ্জস্যতা প্ৰদান কৰিবলৈ তথ্য ডামিৰ প্ৰৱৰ্তনৰ দৰে, আমি ইয়াৰ বিষয়ে কিছুমান শক্তিশালী ধাৰা লাভ কৰিব পাৰোএই ৰচনাখনত মই ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত কৰা কিছুমান অতি প্ৰাসংগিক গ্ৰন্থৰ চমু পৰ্যালোচনা, বিশ্লেষণ আৰু কেতিয়াবা সমালোচনা কৰিম, নৃতত্ত্বমাপক প্ৰমাণৰ ভিত্তিত। প্ৰথমতে,জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ পৰিমাপ হিচাপে নৃতত্ত্ববিজ্ঞানৰ প্ৰমাণ আচলতে বৈধ নেকি সেই সম্পৰ্কে প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিবলৈ চেষ্টা কৰিম, ইয়াৰ কিছুমান ত্ৰুটি আৰু কেনেকৈ অৰ্থনৈতিক ইতিহাসবিদসকলে চিনিৰেলা (২০০৮), অক্সলি আৰু হৰেল (২০০৯) বা ব'ডেনহৰ্ণ আৰু অন্যান্যৰ দৰে উপস্থাপন কৰিম। (২০১৭)এ এই ত্ৰুটিসমূহৰ ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ চেষ্টা কৰিছে আৰু তেওঁলোকৰ কিছুমান সিদ্ধান্ত উপস্থাপন কৰিছে, যিবোৰ কেতিয়াবা বিচ্ছিন্ন হয়। শেষত, মই এই সকলোবোৰ গৱেষণাক দৃষ্টিকোণত ৰাখিম আৰু বিশ্লেষণ কৰিম যে এই গ্ৰন্থসমূহৰ পৰা আমি কোনো সাধাৰণ সিদ্ধান্তৰ ৰজা লাভ কৰিব পাৰো নেকি, ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ প্ৰাৰম্ভিক পৰ্যায়ৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ সন্দৰ্ভত।
See_also: নতুন টেৰ’ট কেনেকৈ নিৰাময় কৰিব পাৰি?প্ৰথমতে, চিনিৰেলা (২০০৮) তেতিয়াৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড বিশ্লেষণ কৰিবলৈ প্ৰকৃত মজুৰিৰ ধাৰাতকৈ নৃতাত্ত্বিক প্ৰমাণ অধিক মূল্যৱান বুলি বিবেচনা কৰে, মূলতঃ আয়ৰ বিষয়ে তথ্যৰ অভাৱ আৰু সেই তথ্যৰ কিছুমানৰ অবিশ্বাস্যতাৰ বাবে। চিনিৰেলা (২০০৮)এ উচ্চতাৰ প্ৰতি যথেষ্ট প্ৰাসংগিকতা প্ৰদান কৰে কাৰণ ই এজন ব্যক্তিৰ সমগ্ৰ বিকাশৰ সময়ছোৱাত নিকা পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ পৰিমাপ, মহামাৰী, যুদ্ধ বা কৰ্মৰ চাপৰ দৰে বাহ্যিক পৰিঘটনাই এই বিকাশত প্ৰভাৱ পেলায় আৰু চূড়ান্ত উচ্চতাৰ তথ্যত প্ৰতিফলিত হয়। কিন্তু জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড বিশ্লেষণ কৰিবলৈ নৃতাত্ত্বিক প্ৰমাণ ব্যৱহাৰ কৰাৰ সময়ত আমি আয়ৰ তথ্য সম্পূৰ্ণৰূপে নাকচ কৰিব নোৱাৰো, কিয়নো আয় আৰু উচ্চতাৰ মাজৰ সম্পৰ্ক বহুগুণ ইতিবাচক আৰু অৰৈখিক হয়, ইয়াৰ বাহিৰেও কঠিনভাৱে বিচ্ছিন্ন কৰিব পৰা যায়, যিয়ে নিৰ্বাচন কৰাৰ সময়ত গুৰুতৰ নমুনা-পক্ষপাতিত্বৰ সৃষ্টি কৰে বিশ্লেষণ কৰিবলৈ উচ্চতাৰ তথ্য।কিন্তু কিছুমান ক্ষেত্ৰত আয় আৰু উচ্চতাৰ তথ্যৰ মাজৰ সম্পৰ্ক বাতিল হ’ব পাৰে যেতিয়া কোনো নিৰ্দিষ্ট মহামাৰীৰ প্ৰভাৱে বা খাদ্যৰ গুণাগুণৰ সাধাৰণ হ্ৰাসে সকলো জনসংখ্যাক প্ৰভাৱিত কৰে, যিদৰে চিনিৰেলাই (২০০৮) দেখুৱাইছে। যিমানেই আচৰিত যেন নালাগিব, এই তথ্যই আনকি কিছুমান অধ্যয়নে উচ্চতা আৰু আয়ৰ মাজত ওলোটা সম্পৰ্কৰ দিশটোও আঙুলিয়াই দিছে । যিহেতু এই সিদ্ধান্তসমূহৰ কোনোটোৱেই নিশ্চিত আৰু অনন্য নহয়, এই বিভ্ৰান্তিকৰ প্ৰমাণে “ঔদ্যোগিক বৃদ্ধিৰ প্ৰহেলিকা”ৰ সূচনা কৰিছে, য’ত জনমূৰি আয় বৃদ্ধি পোৱাৰ পিছতো সেই সময়ত ইউৰোপৰ কেইবাখনো দেশত গড় উচ্চতা হ্ৰাস পাইছিল। বডেনহৰ্ণ, গুইনানে আৰু ম্ৰ’জ (২০১৭)ৰ দৰে আন লেখকসকলে এই প্ৰহেলিকাটো সমাধান কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে, বা অন্ততঃ ১৭৫০-১৮৫০ চনত ইউৰোপৰ কেইবাখনো দেশৰ উচ্চতাৰ আপাত হ্ৰাস পোৱা তথ্যৰ নিৰ্ভৰযোগ্যতাক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰি ইয়াক কিছু যুক্তিসংগত সামঞ্জস্যতা প্ৰদান কৰিছে গ্ৰেট ব্রিটেইন, ছুইডেন আৰু মধ্য ইউৰোপৰ বেছিভাগ অঞ্চলৰ দৰেই। এই সকলোবোৰ দেশৰ মাজত উচ্চতাৰ তথ্য সংগ্ৰহৰ কাকতলীয়া কথাটো হ’ল যে তেওঁলোকে সকলোৱে উচ্চতাৰ তথ্য সংগ্ৰহ কৰিছিল সৈনিকৰ পৰিৱৰ্তে স্বেচ্ছাসেৱী সামৰিক ৰেংকৰ পৰা। স্বেচ্ছাসেৱী নমুনাৰ অৰ্থ হ’ল উচ্চতাৰ বাবে জুখিব পৰা ব্যক্তিসকল যিসকলে ব্যক্তিগতভাৱে সেনাবাহিনীত নামভৰ্তি কৰিবলৈ বাছি লৈছিল, যিয়ে বিশ্লেষণ কৰাৰ সময়ত গুৰুতৰ নমুনা-পক্ষপাতিত্বৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে। ইয়াৰে এটা সমস্যা আহিছে সামৰিক বাহিনীত যোগদানৰ বাবে প্ৰৰোচনাৰ পৰা, কাৰণ অৰ্থনীতিৰ বিকাশ আৰু আয় বৃদ্ধিৰ লগে লগেঐতিহাসিকভাৱে সেনাবাহিনীত যোগদান কৰিবলৈ ইচ্ছুক জনসংখ্যাৰ অংশ সৰু হৈ পৰে, কিয়নো সামৰিক সেৱা আটাইতকৈ উৎপাদনশীল লোকৰ বাবে কম আকৰ্ষণীয় বিকল্প হৈ পৰে। গতিকে, এটা ন্যায্যতা Bodenhorn et al. স্বেচ্ছাসেৱকসকলে গঠন কৰা সেনাবাহিনী থকা দেশসমূহৰ পৰা উচ্চতাৰ তথ্য বিশ্লেষণ কৰি গৱেষকসকলে উপস্থাপন কৰা সিদ্ধান্তসমূহৰ নিৰ্ভৰযোগ্যতাক লৈ প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰাৰ বাবে দিয়া হৈছে যে সামৰিক উচ্চতা হ্ৰাস পাইছিল মূলতঃ কাৰণ ওখ লোক, যিসকলৰ সাধাৰণতে সেই সময়ত উন্নত অৰ্থনৈতিক আৰু শৈক্ষিক মৰ্যাদা আছিল , ক্ৰমান্বয়ে সামৰিক বাহিনীৰ পৰা পৃথক অন্যান্য কেৰিয়াৰ পথ বাছি লৈছিল। এই কথাটোৰ সমৰ্থনত এইটোৱেই যে অষ্টাদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে যিবোৰ জাতি সেনাবাহিনীত যোগদানৰ জৰিয়তে নিজৰ ৰেংক পূৰণ কৰিছিল, সেইবোৰত “উচ্চতাৰ প্ৰহেলিকা” কমকৈ দেখা যায়, য'ৰ পৰা গৱেষকসকলে অধিক বৈচিত্ৰ্যপূৰ্ণ আৰু কম আয় বা শ্ৰেণী পক্ষপাতমূলক উচ্চতাৰ তথ্য লাভ কৰিব পাৰে।
ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ আৰম্ভণিৰ নৃতাত্ত্বিক প্ৰমাণৰ সৈতে মোকাবিলা কৰাৰ সময়ত তথ্য নিৰ্বাচনৰ সমস্যা কাৰাগাৰৰ নমুনাৰ পৰা পোৱা তথ্যতো পোৱা যায়, কিয়নো এইবোৰে সেই সময়ৰ দৰিদ্ৰ আৰু শ্ৰমিক শ্ৰেণীক অতিমাত্ৰা প্ৰতিনিধিত্ব কৰিছিল, অলক্ষিত বৈশিষ্ট্যৰ বাবে যিয়ে... তেওঁলোকক অপৰাধমূলক কাৰ্যকলাপৰ প্ৰতি অধিক প্ৰৱণ কৰি তুলিছিল (Bodernhorn et al., 2017)। উপলব্ধ তথ্যৰ পৰা উচ্চতাৰ এটা সাধাৰণ ধাৰা উলিয়াবলৈ চেষ্টা কৰাৰ সময়ত এইটো এটা সমস্যা, কাৰণ সেই সময়ৰ বাবে কোনো সাধাৰণ উচ্চতাৰ পঞ্জিকা নাই, আৰু উপলব্ধ সেই পঞ্জিকাসমূহে গুৰুতৰ নমুনা-পক্ষপাতিত্বৰ সৃষ্টি কৰে।কিন্তু এই তথ্যৰ পৰা আমি এই নমুনাসমূহত (সেনা আৰু কাৰাগাৰ) কুখ্যাতভাৱে প্ৰতিনিধিত্ব কৰা সেই গোটসমূহৰ বাবে কিছুমান সিদ্ধান্ত লাভ কৰিব পাৰো: দুখীয়া শ্ৰমিক শ্ৰেণী। বোডেনহৰ্ণ আৰু অন্যান্য। (২০১৭)এ দেখুৱাইছে যে ঔদ্যোগীকৰণৰ “প্ৰহেলিকা” আমেৰিকাতো উপস্থিত আছে, য’ত ১৭৫০ চনৰ পৰা ১৮৫০ চনলৈকে উচ্চতা হ্ৰাস পোৱাৰ আৰ্হিটো বিভ্ৰান্তিকৰ কাৰণ ই সেই সময়ত গতানুগতিক সূচকে যিটো বুজাইছিল তাৰ বিপৰীত প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰে, যিটো আছিল যে আমেৰিকাৰ অৰ্থনীতি ইংলেণ্ডত অনুভৱ কৰা পৰিস্থিতিৰ দৰেই, সেই সময়ত অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি আৰু গড় উচ্চতাৰ মাজত আচৰিত ধৰণৰ বিপৰীত সম্পৰ্ক আছিল।
ঔদ্যোগীকৰণৰ প্ৰহেলিকাৰ কিছুমান ব্যাখ্যা অধিক মনোযোগ দিলে পোৱা যায় মৌলিক কাৰকসমূহলৈ। উদাহৰণস্বৰূপে, আপেক্ষিক মূল্য বৃদ্ধিৰ বাবে খাদ্য সামগ্ৰীৰ উপলব্ধতা হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত জনসংখ্যাৰ নিকা পুষ্টিৰ অৱস্থাৰ অৱনতি ঘটিছিল। ইয়াৰ উপৰিও হ্ৰস্বম্যাদীভাৱে ঔদ্যোগীকৰণৰ প্ৰত্যক্ষ পৰিণতি আছিল, যিটো বহুলভাৱে জনা যায়, চহৰসমূহৰ অতিমাত্ৰা ভিৰ আৰু শ্ৰমিকসকলে বাস কৰা কাৰখানা আৰু ঘৰ ভৱনত বায়ু চলাচলৰ সমস্যাৰ বাবে ৰোগ বৃদ্ধি আৰু মৌলিক অনাময় পৰিস্থিতিৰ অৱনতি ঘটা। ইয়াৰ ফলত গড় উচ্চতাৰ পৰিমাপত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰে, কাৰণ অনাময় পৰিস্থিতি আৰু খাদ্যৰ আপেক্ষিক মূল্য অধিক হোৱাৰ ফলত দৰিদ্ৰ শ্ৰমিকৰ উচ্চতাৰ ওপৰত অধিক নেতিবাচক প্ৰভাৱ পৰিছিলমধ্যবিত্ত আৰু উচ্চ শ্ৰেণীৰ উচ্চতাত অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ ইতিবাচক প্ৰান্তীয় প্ৰভাৱ। গতিকে, ৰচনা প্ৰভাৱৰ বাবে, জনমূৰি আয় বৃদ্ধিৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখিয়েই সেই সময়ত গড় উচ্চতাৰ ধাৰা নিৰ্ণায়কভাৱে তললৈ গৈছিল । তথ্যসমূহ সযতনে পৰ্যবেক্ষণ কৰিলে আমি আনকি নিয়োগৰ দ্বাৰা উচ্চতাৰ ধাৰা বিশ্লেষণ কৰাৰ সময়ত উচ্চতাৰ তাৰতম্য কেনেকৈ দোল খায় সেই কথাও অনুভৱ কৰিব পাৰো। উদাহৰণস্বৰূপে, সেই সময়ত উদ্যোগত কামৰ চৰম তীব্ৰতাৰ বাবে কৃষক বা বগা কলাৰৰ শ্ৰমিকতকৈ যুৱ কাৰখানাৰ শ্ৰমিকৰ গড় উচ্চতাই বহু বেছি ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছিল, যিটো উচ্চতাৰ তথ্য বিচ্ছিন্ন কৰাৰ আন এক সূত্ৰ হ’ব পাৰে আৰু বিশ্লেষণ কৰাৰ সময়ত কিছুমান পক্ষপাতিত্ব নাইকিয়া কৰিব পাৰে 'এইটোৱে আমাক সেই সময়ৰ পৰা অধিক শক্তিশালী আৰু হয়তো অধিক নিৰ্ণায়ক নৃতত্ত্ববিজ্ঞানৰ প্ৰমাণ প্ৰদান কৰে। Ewout Depauw আৰু Deborah Oxley (2019), তেওঁলোকৰ গৱেষণা পত্ৰ শিশু, কিশোৰ, আৰু টাৰ্মিনেল উচ্চতা: পুৰুষ প্ৰাপ্তবয়স্ক উচ্চতাৰ বাবে যৌৱনকালৰ গুৰুত্ব, Flanders, 1800-76, তৰ্ক কৰিছে যে প্ৰাপ্তবয়স্ক উচ্চতাই সম্পূৰ্ণৰূপে ধৰিব নোৱাৰে জন্মৰ সময়ত জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড কিন্তু কৈশোৰ বৃদ্ধিৰ বছৰবোৰত জীৱন-যাপনৰ অৱস্থাৰ সংকেত প্ৰদান কৰাত বহুত ভাল, কাৰণ এই সময়ছোৱাই টাৰ্মিনেল উচ্চতাৰ ওপৰত আটাইতকৈ প্ৰভাৱশালী, বিশেষকৈ ১১ বছৰৰ পৰা ১৮ বছৰ বয়সৰ পৰা সেই পুষ্টিগৰ্ভাৱস্থাৰ অৱস্থাই বিকাশত অধিক প্ৰভাৱ পেলায় আৰু ফলস্বৰূপে প্ৰাপ্তবয়স্কৰ টাৰ্মিনেল উচ্চতাত প্ৰতিফলিত হয়। কিন্তু তেওঁলোকৰ মতে, প্ৰমাণে কেন্দ্ৰীয় যৌৱন বৃদ্ধিৰ বছৰবোৰত ৰোগৰ পৰিৱেশ, পুষ্টিৰ গ্ৰহণ আৰু অনাময় পৰিস্থিতিৰ কথা আঙুলিয়াই দিয়ে যে শিশুৰ জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডতকৈ টাৰ্মিনেল উচ্চতাৰ জোখ-মাখত বহু বেছি স্পষ্টভাৱে প্ৰতিফলিত হয়। যৌৱনকাল টাৰ্মিনেল উচ্চতা নিৰ্ণয়ৰ বাবে এক অপৰিহাৰ্য সময়, কিয়নো ই বৃদ্ধিৰ সময় ধৰি লোৱাৰ সময়, অৰ্থাৎ যদি প্ৰাথমিক শৈশৱত পুষ্টি বা স্বাস্থ্যজনিত অপমানৰ বাবে বৃদ্ধিত ব্যাঘাত জন্মিছিল, তেন্তে যৌৱনকালত জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড উন্নত হ’লে হেৰুৱা বৃদ্ধি অন্ততঃ আংশিকভাৱে পুনৰুদ্ধাৰ কৰিব পৰা যাব ষোড়শ শতিকাৰ শেষৰ ফালে আৰু একাদশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে কিশোৰ-কিশোৰীসকল বৃদ্ধিৰ বাবে আৰ্থ-সামাজিক পৰিস্থিতিৰ প্ৰতি বিশেষভাৱে সংবেদনশীল আছিল, কাৰণ তেওঁলোকৰ কেলৰিৰ প্ৰয়োজনীয়তা মহিলা কিশোৰীসকলতকৈ বেছি আছিল (Depauw and Oxley, 2019)। এইটোৱেই হৈছে লেখকসকলে সেই সময়ত উচ্চতা আৰু জীৱন-যাপনৰ অৱস্থা জুখিব পৰা উদ্ভাৱনৰ মূল কাৰণ, বিভিন্ন বয়সৰ চূড়ান্ত উচ্চতাই সমগ্ৰ বৃদ্ধিৰ সময়ছোৱাত বিভিন্ন মুহূৰ্তত অৰ্থনৈতিক আৰু স্বাস্থ্যজনিত অৱস্থাৰ সংস্পৰ্শৰ সৈতে কেনেদৰে সম্পৰ্কিত হ’ব পাৰে তাৰ ক্ষেত্ৰত তথ্য শৃংখলাটো বিভিন্ন ধৰণে সংগঠিত কৰি .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . তেওঁলোকে ব্ৰুজৰ কাৰাগাৰৰ পৰা তথ্য সংগ্ৰহ কৰি এই বিষয়ে অধ্যয়ন কৰে, কাৰাগাৰৰ পঞ্জীৰ ইতিমধ্যে ব্যাখ্যা কৰা পক্ষপাতিত্বৰ সত্ত্বেও ইয়াক উপযুক্ত অধ্যয়নৰ উৎস হিচাপে ন্যায্যতা প্ৰদান কৰে, যুক্তি দি কয় যে কয়দীসকলৰনিৰ্দিষ্ট গোটে মূলতঃ দৰিদ্ৰ শ্ৰমিক শ্ৰেণীৰ অৱস্থা প্ৰতিফলিত কৰিছিল। বৃদ্ধিৰ ওপৰত স্বাস্থ্য আৰু কল্যাণমূলক প্ৰভাৱৰ দীৰ্ঘম্যাদী ফলাফল লাভ কৰিবলৈ আৰু এই ফলাফলত অস্থায়ী অৰ্থনৈতিক জোকাৰণিৰ প্ৰভাৱ ৰোধ কৰিবলৈ, Depauw and Oxley (2017) সামষ্টিক অৰ্থনৈতিক অৱস্থাৰ সৈতে অধিক সাধাৰণীকৃত সংযোগসমূহ বিচ্ছিন্ন কৰিবলৈ মূল্য আৰু মৃত্যুৰ হাৰৰ বাৰ্ষিক তাৰতম্য ব্যৱহাৰ কৰে .
এই ৰচনাখনৰ জৰিয়তে মই এতিয়াও বিভিন্ন লেখকৰ ফলাফল আৰু সংখ্যাগত সিদ্ধান্ত উপস্থাপন কৰা নাই, কাৰণ তেওঁলোকে কেতিয়াবা বিচ্ছিন্ন হৈ ঔদ্যোগিক বিপ্লৱৰ সময়ত জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ বিভিন্ন ছবি উপস্থাপন কৰে। এই ফলাফলসমূহ আমাৰ বিশ্লেষণৰ বাবে বৈধ নহয় যদিহে আগতে আমি থমকি ৰওঁ আৰু তেওঁলোকৰ বিভিন্ন পদ্ধতিসমূহ বুজিবলৈ আৰু বুজিবলৈ চেষ্টা কৰাত কিছু সময় নিয়োগ নকৰো, আৰু সামগ্ৰিকভাৱে, তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ বিশেষ পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰাৰ কাৰণ আৰু ইয়াৰ দ্বাৰা উপস্থাপন কৰা ত্ৰুটিসমূহ। এই কথা বুজি পোৱাৰ পিছত আমি এতিয়া আংশিকভাৱে হ’লেও এই ৰচনাৰ গ্ৰন্থতালিকাত সংকলিত লেখকসকলে উপস্থাপন কৰা ফলাফলসমূহ বিশ্লেষণ কৰি, ধাৰাসমূহক প্ৰসংগত ৰাখি আৰু জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ডৰ একক আৰু কঠিন সিদ্ধান্ত লাভ কৰাৰ জটিলতা আৰু প্ৰায় অসম্ভৱতা পৰ্যবেক্ষণ কৰাত মনোনিৱেশ কৰিব পাৰিম সেই সময়ত। কিন্তু এই বিভিন্ন অধ্যয়নৰ উদ্দেশ্য কেতিয়াও হোৱা নাছিল, বৰঞ্চ পদ্ধতিৰ সন্মুখীন হোৱা আৰু অৰ্থনৈতিক ইতিহাসৰ পৰিমাণগত বিশ্লেষণৰ অগ্ৰগতিৰ সূচনা কৰা।
ফলাফল চাই ভোথে (২০০৪) সেই কথা বিচাৰি পায়
