সমাজবিজ্ঞানৰ পৰিচয় (I): ইতিহাস আৰু পটভূমি

সমাজবিজ্ঞান কি? এই প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিয়াটোৱে আনকি সমাজবিজ্ঞানীসকলৰ মাজতো বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিছে। আৰু সেয়া হ’ল যিটো এটা সহজ প্ৰশ্ন যেন লাগিব, আমাৰ সমাজবোৰ যি বিশাল সামাজিক জটিলতা, তাৰ প্ৰতি পোনপটীয়া ইংগিত দিয়ে। ই হৈছে মানৱ সামাজিক জীৱনৰ বিশ্লেষণ ৰ বাবে উৎসৰ্গিত এক বৈষম্যপূৰ্ণ শাখা। ইমান বিস্তৃত অধ্যয়নৰ বস্তুটোৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি অসংখ্য তত্ত্ব গঢ় লৈ উঠিছে, যিবোৰ প্ৰায়ে পৰস্পৰ বিৰোধী, যাৰ সহায়ত তেওঁলোকে ব্যক্তি, সংস্কৃতি আৰু সমাজৰ মাজৰ সম্পৰ্কসমূহ ব্যাখ্যা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। ইয়াৰ ফলত ইয়াক অৱশ্যেই বহুবিষয়ক অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰ কৰি তোলা হৈছে, যিয়ে ইয়াৰ তাত্ত্বিক কৰ্পাছক বহু পৰিমাণে সমৃদ্ধ কৰি তুলিছে, যিয়ে প্ৰমাণ কৰিছে যে ব্যক্তি আৰু তেওঁলোকে বাস কৰা পৰিৱেশৰ মাজৰ সম্পৰ্কক একক আৰ্হিলৈ হ্ৰাস কৰিব নোৱাৰি। আৰু এইটো হুবহু সমাজবিজ্ঞানৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্য, যিটো যিকোনো সামাজিক পৰিঘটনাক সম্বোধন কৰাৰ সময়ত বজাই ৰখা হ’ব: সমালোচনাত্মক আৰু বিশ্লেষণাত্মক দৃষ্টিভংগী। সমাজবিজ্ঞান এই ভিত্তিৰ পৰা আৰম্ভ হয় যে আমি যিটোক বস্তুৰ প্ৰাকৃতিক ক্ৰম বুলি গণ্য কৰোঁ, প্ৰায়ে ঐতিহাসিক-সামাজিক প্ৰকৃতিৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ প্ৰতি সঁহাৰি জনায় যিবোৰে নীতি-নিয়মৰ ৰূপত কাম কৰাৰ ধৰণৰ সৈতে ক্ৰিয়া কৰে।আৰু চিন্তা কৰে তেনেদৰে, যিটোক সমাজবিজ্ঞানৰ দৃষ্টিভংগী বুলি জনা যায়, সেয়া মনোভাৱৰ বাহিৰে আন একো নহয়স্বাভাৱিক হিচাপে উপস্থাপন কৰা বাস্তৱৰ সন্মুখত সন্দেহ। ইয়াত সামাজিক আচৰণক প্ৰভাৱিত কৰা গতিশীলতাক দূৰৰ অৱস্থাৰ পৰা উন্মোচন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰা, যিটোক স্বাভাৱিক বুলি ধৰা হয় সেই বিষয়ে প্ৰশ্ন কৰা। গতিকে সমাজবিজ্ঞানৰ বাবে অবিশ্বাস ৰ প্ৰয়োজন হয়, দৃষ্টিভংগীৰ দিগন্ত বহল কৰিবলৈ, কেতিয়াবা যিটো বিশ্বাস কৰাটো সহজ যেন লাগে তাক ত্যাগ কৰিবলগীয়া হয়, কাৰণ ঠিক সেইটোৱেই প্ৰশ্ন উত্থাপন হয়: যে আমাৰ নিজৰ দৃষ্টিভংগী কিহৰ দ্বাৰা মধ্যস্থতা কৰা হয় সামাজিক পৰিৱেশ বা সামাজিককৰণ প্ৰক্ৰিয়া বুলি জনা যায়। অৰ্থাৎ এফালে ই সামাজিক সমষ্টি আৰু সত্তাসমূহে (পৰিয়াল, শিক্ষা ব্যৱস্থা, ধৰ্ম, বিজ্ঞান, কোম্পানী আদি) মানুহৰ আচৰণত, তেওঁলোকৰ সাংস্কৃতিক প্ৰকাশত কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে, সেই বিষয়ে অনুসন্ধান কৰে তেওঁলোকৰ বিশ্বাস ব্যৱস্থা আৰু মূল্যবোধ; আৰু আনহাতে, এই একেবোৰ মানুহেই নিজৰ আচৰণেৰে অংশগ্ৰহণ আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰক্ৰিয়াক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰে। এই কাৰণেই আমি প্ৰব্ৰজন, কৰ্ম, বৈষম্য আৰু সামাজিক বৰ্জনৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ৰাজনৈতিক আচৰণ বা গোটত অংশগ্ৰহণলৈকে সমাজবিজ্ঞানসন্মত অধ্যয়ন বিচাৰি পাম। অৱশ্যে এই সামাজিক পৰিৱেশটো অতি জটিল আৰু বহু গতিশীলতাৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত, কিন্তু আমি দেখাৰ দৰে ই এনে এটা গাঁথনি প্ৰদান কৰে যিয়ে, যদিও ই ব্যক্তিসকলক ক'এইটোৱে তেওঁলোকৰ পৃথিৱীখনলৈ চোৱাৰ ধৰণটোক বহু পৰিমাণে চৰ্তসাপেক্ষ কৰি তোলে origin of sociology , বুজিবলৈ সমাজ কিয় অধ্যয়নৰ বস্তু হৈ পৰিল বা। যদিও সমাজবিজ্ঞানৰ যুক্তি সমাজবিজ্ঞানৰ আৱিৰ্ভাৱৰ পূৰ্বেই আছিল, তথাপিও ইয়াৰ সংবিধানক এক অতি নিৰ্দিষ্ট ঐতিহাসিক যুগত এক শাখা হিচাপে স্থাপন কৰা সম্ভৱ: ১৭৮৯ চনৰ ফৰাচী বিপ্লৱৰ ফলত ১৯ শতিকাত ফ্ৰান্সত সংঘটিত হোৱা ৰাজনৈতিক বিপ্লৱসমূহ ইয়াৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা ইতিবাচক প্ৰভাৱ, বিশেষকৈ ফ্ৰান্সৰ বৃহৎ চহৰসমূহত সৃষ্টি হোৱা বিশৃংখলতা আৰু বিশৃংখলতাই অসংখ্য লেখকৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছিল, সামাজিক ব্যৱস্থা পুনৰুদ্ধাৰ কৰাটো অন্যতম মূল উদ্দেশ্য আছিল। বহু চিন্তাবিদে মধ্যযুগৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, আদৰ্শবাদ আৰু আৰম্ভণিলৈ ঘূৰি অহাৰ সৈতে। আন কিছুমানে ঘূৰি অহাৰ অসম্ভৱতাৰ প্ৰতি অধিক সচেতন হৈ সামাজিক ব্যৱস্থাৰ প্ৰশ্নটোৰ বিষয়ে অধিক অত্যাধুনিক ভিত্তিৰ পৰা তত্ত্ব দাঙি ধৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল। এইদৰে, সমাজবিজ্ঞানৰ প্ৰতিষ্ঠাপক উপাধি পোৱা এমিল ডাৰকহেমে সমাজবিজ্ঞান পদ্ধতিৰ নিয়ম (1895) ৰ ভিতৰত এটা গঠন কৰা কথাটো প্ৰস্তাৱ কৰিছিল: এটা সামাজিক তথ্য ইয়াৰ দ্বাৰা ব্যাখ্যা কৰা হৈছে আন এটা সামাজিক তথ্য। অৰ্থাৎ সামাজিক তথ্যবোৰ বস্তুৰ দৰে অধ্যয়ন কৰা।আৰু তেওঁ তেনে কৰিছিল আত্মহত্যা (১৮৯৭)ৰ ওপৰত কৰা অধ্যয়নৰ জৰিয়তে, য’ত তেওঁ প্ৰমাণ কৰিছিল যে এই আপাত দৃষ্টিত ব্যক্তিগত পৰিঘটনাটো বিশুদ্ধ মানসিক কাৰণতকৈ সামাজিক কাৰণৰ দ্বাৰাহে উৎপন্ন হয়। তেওঁৰ আন এখন স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত গ্ৰন্থৰ সৈতেও তেওঁ তেনে কৰিছিল: সামাজিক শ্ৰমৰ বিভাজন (1893), য'ত তেওঁ ব্যক্তিক জোৰ-জবৰদস্তি কৰা এটা সামাজিক তথ্যৰ সৈতে সামাজিক বিভাজনক বিশ্লেষণ কৰিছিল, <3 ৰ মাজত তেওঁৰ বিখ্যাত পাৰ্থক্যৰ প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল>জৈৱিক সংহতি আৰু যান্ত্ৰিক সংহতি । এই ধাৰণাসমূহৰ সহায়ত তেওঁ বিশ্লেষণ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল যে তেওঁৰ সময়ৰ সমাজখনক চিহ্নিত কৰা আন এটা কাৰকে সামাজিক গতিশীলতা আৰু প্ৰক্ৰিয়াসমূহক কেনেদৰে প্ৰভাৱিত কৰিছিল: ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ।

ঔদ্যোগীকৰণ প্ৰক্ৰিয়া, পৰম্পৰাগত মূল্যবোধৰ ক্ষতি , চহৰসমূহত অতিমাত্ৰা ভিৰ য়ে লেখক, বুদ্ধিজীৱী আৰু শিল্পীসকলক নিজৰ ওচৰৰ পৰিৱেশত মনোনিৱেশ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিব। পশ্চিমীয়া বিশ্বৰ ৰূপান্তৰ ঘটিছিল আৰু কৃষি ব্যৱস্থাৰ পৰা ঔদ্যোগিক ব্যৱস্থালৈ পৰিৱৰ্তনৰ ফলত অসংখ্য ব্যক্তিৰ জীৱন-যাপনৰ অৱস্থাত বিধ্বংসী পৰিণতি হৈছিল, যিসকলে পথাৰ এৰি ঔদ্যোগিক কাৰখানাত চাকৰি ল’বলগীয়া হৈছিল। নৱজাত পুঁজিবাদী ব্যৱস্থাৰ লগে লগে দুই এজনে অসীম লাভ কৰিছিল, আনহাতে গৰিষ্ঠসংখ্যকে কম মজুৰিৰ বাবে টুকুৰা টুকুৰকৈ কাম কৰিছিল। এইটোৱেই হোৱাৰ বাবে বিপৰীত প্ৰতিক্ৰিয়াবোৰৰ পিছত বেছি সময় নালাগিল আৰু কাৰখানাবোৰৰ দুৰ্বল অৱস্থাটো আছিল এক জোলৰশ্ৰমিক আন্দোলনৰ সংবিধান আৰু সমাজবাদ আৰু মাৰ্ক্সবাদৰ আৱিৰ্ভাৱৰ বাবে খেতি কৰা, সামাজিক পাৰ্থক্য বা নতুন বুৰ্জোৱা শ্ৰেণীৰ কুৎসিততাক নিন্দা কৰাৰ সুৰৰ সৈতে সংযুক্ত। এই প্ৰসংগত অসংখ্য নাৰীবাদী লেখা ৰ সৃষ্টিও হৈছিল, যিবোৰে ইতিমধ্যে নাৰীৰ অধীনতাৰ বিষয়ে তত্ত্ব আছিল যদিও আমেৰিকা আৰু ফৰাচী বিপ্লৱৰ পিছত ক্লাইমেক্স পাইছিল। তেওঁলোকৰ ভিতৰত চাৰ্লট পাৰ্কিন্স গিলমেন, হেৰিট মাৰ্টিনিউ বা বিট্ৰিছ পটাৰ ৱেবৰ দৰে সমাজবিজ্ঞান তত্ত্বৰ বিকাশত প্ৰভাৱ পেলোৱা স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত তত্ত্ববিদসকল থকাৰ পিছতো তেওঁলোকৰ উদ্বেগক নাৰীবাদক প্ৰান্তীয়কৰণ কৰি এই বৃত্তিৰ মূল শক্তি হিচাপে নিজকে গঠন কৰা পুৰুষসকলে উলাই কৰিছিল তেনেদৰে কাৰ্ল মাৰ্ক্স, মেক্স ৱেবাৰ, পূৰ্বতে উল্লেখ কৰা এমিল ডাৰ্কহেইম বা জৰ্জ চিমেলৰ দৰে ব্যক্তিত্বই তেওঁলোক মূল হৈ পৰিল আজি আমি সমাজবিজ্ঞান বুলি বুজাৰ স্থপতিবিদসকলে পিছৰ বিপুল সংখ্যক মতবাদৰ ভেটি স্থাপন কৰিছিল, যাৰ সহায়ত তেওঁলোকে সমাজত অভিজ্ঞতা হোৱা পৰিৱৰ্তনৰ পৰিণতি ব্যাখ্যা কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল, নগৰায়ন আৰু জনগাঁথনিগত পৰিৱৰ্তন ৰ প্ৰক্ৰিয়াসমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল , ৰাজনৈতিক বিপ্লৱৰ দ্বাৰা কঢ়িয়াই অনা ধৰ্মীয় পৰিৱৰ্তনত,ঔদ্যোগিক বিপ্লৱ আৰু নগৰীয়া অতিমাত্ৰা ভিৰ, বা বিজ্ঞান আৰু প্ৰগতিৰ বৃদ্ধিৰ প্ৰভাৱ। যদিও সকলো চিন্তাবিদেই নৱজাত সমাজৰ সমস্যাবোৰ চিনি পাইছিল, তথাপিও ৱেবাৰ বা ডাৰ্কহেইমৰ দৰে আদিম তত্ত্ববিদসকলৰ অধিকাংশই সমাজবাদৰ বিৰোধিতা কৰি এক বিতৰ্ক আৰম্ভ কৰিছিল যিটো এতিয়াও মুকলি হৈ আছে: পুঁজিবাদৰ ভিতৰৰ পৰা সামাজিক সংস্কাৰ বিচাৰি পোৱাটো সম্ভৱনে, নে সেয়াই হৈছে মাৰ্ক্সে প্ৰস্তাৱ কৰা সামাজিক বিপ্লৱক সমৰ্থন কৰিবলৈ অধিক সুবিধাজনক? আমি দেখাৰ দৰে বহুতো সমাজবিজ্ঞানসন্মত প্ৰস্তাৱে এই অৰ্থত ইটোৱে সিটোৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিক্ৰিয়া প্ৰকাশ কৰিছিল।

আনহাতে নগৰায়ন প্ৰক্ৰিয়াৰ ফলত বৃহৎ ঔদ্যোগিক চহৰসমূহলৈ ব্যাপক প্ৰব্ৰজন ঘটিছিল , যি... আগতে অস্তিত্বহীন সমস্যাৰ শৃংখলা সৃষ্টি কৰিছিল: প্ৰদূষণ, অতিমাত্ৰা ভিৰ, শব্দ, যাতায়ত, চহৰত ক্ৰমাৎ বৃদ্ধি পোৱা অপৰাধ আদি। এইদৰে এই উদ্বেগক কেন্দ্ৰ কৰি প্ৰথমখন সমাজবিজ্ঞান বিদ্যালয় গঠন কৰা হৈছিল: চিকাগো বিদ্যালয় , যিয়ে চহৰখনক প্ৰকৃত সমাজবিজ্ঞান পৰীক্ষাগাৰলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিছিল। এই পৰীক্ষাগাৰৰ ভিতৰত আমাৰ অনুশাসনৰ আৰম্ভণিতে আন এটা তত্ত্বগত দিশ আছিল সামাজিক পৰিৱৰ্তনে সৃষ্টি কৰা ধৰ্মীয় পৰিৱৰ্তন। গতিকে ৱেবাৰ, ডাৰকহেইম বা মাৰ্ক্সে পৃথিৱীৰ ধৰ্মসমূহৰ প্ৰতি আগ্ৰহী হ’ব বা ই ব্যক্তিৰ আচৰণত কেনে প্ৰভাৱ পেলায়। আনহাতে, এই সত্য যে বহুতে...তত্ত্ববিদসকলে ধৰ্মীয় শিক্ষা লাভ কৰিছিল যিয়ে তেওঁৰ বহু ৰচনাক প্ৰভাৱিত কৰিছিল, সমাজবিজ্ঞানৰ সৈতে ধৰ্মৰ দৰেই অভিনয় কৰিছিল: মানুহৰ জীৱন উন্নত কৰা। কম্টে নিজেই সমাজবিজ্ঞানৰ কল্পনা কৰিছিল অসাধাৰণভাৱে। তেওঁ ইয়াক সামাজিক পুনৰ্গঠনৰ এক বৃহৎ পৰিকল্পনা আগবঢ়াব পৰা একমাত্ৰ বিজ্ঞান হিচাপে উত্থাপন কৰিছিল, যেনে দ্য চাইন্স যিয়ে বাকী সকলোকে একত্ৰিত কৰিছিল। ফলস্বৰূপে তেওঁ সপোন দেখিছিল যে সমাজবিজ্ঞানীসকল এনে এখন সমাজৰ উচ্চ পুৰোহিত হ’ব, যাৰ কেলেণ্ডাৰত সন্তসকলৰ নামৰ ঠাইত পৃথিৱীখন শাসন কৰিবলগীয়া বিজ্ঞানৰ পুৰুষসকলৰ নাম ল’ব। ইয়াৰ পৰা দেখা গ’ল যে আমি এটা পেৰাডাইম শ্বিফ্টৰ সন্মুখীন হৈছো, আৰু সমগ্ৰ বৈজ্ঞানিক কৰ্পাছে আদৰ্শবাদৰ বিৰোধিতা কৰি ব্যক্তি আৰু সমাজক অধ্যয়নৰ প্ৰতি সহজলভ্য বস্তুলৈ ৰূপান্তৰিত কৰি স্পষ্ট বাস্তৱতাৰ দিশে ধাৱমান হ’ব। প্ৰজাতিটোৰ উৎপত্তি আৰু ডাৰউইনীয় বিৱৰ্তনৰ তত্ত্বও হাৰ্বাৰ্ট স্পেন্সৰৰ সৈতে সামাজিক বিশ্লেষণলৈ নামি আহে আৰু সমাজখনক আটাইতকৈ যোগ্যসকলৰ অস্তিত্বৰ আধিপত্য থকা পৰিস্থিতি হিচাপে কল্পনা কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। দাৰ্শনিক ধনাত্মকতাবাদ অগাষ্ট কম্টৰ সৈতে বিজ্ঞানৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে বিয়পিবলৈ আৰম্ভ কৰে, ৰুছ’ বা ভল্টেয়াৰৰ প্ৰস্তাৱৰ বিপৰীতে, যাৰ বাবে সমাজবিজ্ঞানীয়ে সমাজত ৰাজত্ব কৰা অৰাজকতাক জগৰীয়া কৰিছিল। যিটো বাস্তৱিক, উপযোগী, নিশ্চিত, নিখুঁত, গঠনমূলক আৰু আপেক্ষিক হ’ব লাগে

আজি ক'ণ্টৰ ধৰণে সমাজবিজ্ঞানৰ চিন্তা অব্যাহত ৰখাটো আড়ম্বৰপূৰ্ণ হ'ব; কিন্তু এইটো স্বীকাৰ কৰা উচিত যে ইয়াৰ দ্বাৰা আৰম্ভ কৰা অনুশাসন আৰু পদ্ধতিয়ে আমাক আমি বাস কৰা পৃথিৱীখনক ভালদৰে বুজিবলৈ অনুমতি দিয়ে, যিটো আমি প্ৰৱেশ পত্ৰত বুজাবলৈ চেষ্টা কৰিম সমাজবিজ্ঞানৰ পৰিচয় (I): ইতিহাস আৰু পটভূমি ৰ সৈতে মিল আছে আপুনি অশ্ৰেণীবিহীন শ্ৰেণীটো চাব পাৰে।